Dr Bogumiła Zalewska – Opasińska: Historia Parafii Dobrzyków

I.  Z historii Parafii Rzymskokatolickiej

pw. Św. Stanisława Biskupa Męczennika

w Dobrzykowie

Fundacja dobrzykowskiej  parafii nastąpiła przypuszczalnie  w II połowie XIV w. Źródła wskazują , iż  patronami najstarszej  świątyni  w Dobrzykowie  byli:   Św.  Stanisław Biskup i Męczennik ,  Św. Dorota i Św. Barbara.    W 1453 r.  wzmiankowany jest pleban dobrzykowski –  Klemens.

            W aktach wizytacyjnych z 1740 r.  zachowała się wiadomość, że modrzewiowy kościół  został wzniesiony w tym miejscu w  1489 r.  W 1506 r. biskup płocki Erazm Ciołek  przyłączył kościół w Dobrzykowie do parafii w Radziwiu, a wyposażenie oddał kolatorom. Rangę  parafii przywrócił kościołowi  w Dobrzykowie w 1635 r. biskup płocki Stanisław Łubieński.  W tym też roku ukończono wzniesioną staraniem Katarzyny Tarnowskiej,cześnikowej gostynińskiej, kolejną świątynię. Z niej pochodzi zachowana do dziś  najstarsza część obecnego kościoła –  murowana zakrystia i skarbiec.

  W 1693 r. parafia Dobrzyków należała do dekanatu gostynińskiego w diecezji płockiej.   Po  utworzeniu Królestwa Kongresowego  i nowym rozgraniczeniu diecezji  (bullą papieską Ex imposita Nobis  z  1818 r. ) , Dobrzyków (wraz z dekanatem gostynińskim) został włączony   do archidiecezji warszawskiej .    W wyniku reorganizacji granic diecezji w 1925 r.  parafia  powróciła do diecezji płockiej, wchodząc w skład dekanatu gąbińskiego.

 W źródłach  zawarta jest informacja o   ogołoceniu świątyni  przez złodziei  w  1763 r.  ,, ze sreber, monstrancji , kielichów , wotów ˮ ,  a nawet szat liturgicznych do tego stopnia  , że kapłan nie miał w czym odprawiać Mszy Św.  

W latach 1775 – 1776,  w okresie pracy duszpasterskiej  ks. proboszcza Jana Gilewicza,  nastąpiła gruntowna przebudowa  dobrzykowskiej świątyni z wykorzystaniem  znacznej ilości drewna z poprzedniej.  Przeprowadzone prace upamiętnia   tablica memoratywna nad wejściem do zakrystii oraz belka tęczowa z  datą ,,1774’’, na której znajduje się   Grupa Ukrzyżowania z rzeźbami Matki Bożej , Św. Jana Ewangelisty i klęczącej Św. Marii Magdaleny   z  I połowy XVI w.  pod   barokowym krucyfiksem z XVIII wieku.  Inicjatorem  odrestaurowania  obiektu był wojewoda witebski Józef Sołłohub,  ówczesny dziedzic Dobrzykowa. Kościół konsekrowano w  1806 r.

W czasie wizytacji   duszpasterskiej w 1775 r. wspomina się o  przynależności do parafii 4 wsi : Dobrzykowa, Tokar   oraz dwóch wsi w Grabiu. Do spowiedzi wielkanocnej przystępowało około 200 parafian , w tym : 120 z Dobrzykowa, 76 – z Tokar , 2-z Grabia. Na obszarze parafii zamieszkiwało nadto 82 dzieci ( ,,niesposobnych do spowiedziˮ) , 5 Żydów, 68 luteranów.

Za ciekawostkę należy uznać fakt, że  przez ponad 40 lat  funkcję   dobrzykowskiego proboszcza ( do 1838 r.)   pełnił ks. Konstanty Plejewski, od 1824 r.  biskup lengoneński,  sufragan i archidiakon diecezji płockiej.   Za jego pasterzowania parafia w Dobrzykowie  złożyła  daninę w postaci  srebrnych przedmiotów liturgicznych  na dozbrojenie oddziałów w czasie powstania listopadowego, o czym   wspominał w sprawozdaniu z 1840 r. ks. Józef Mętlewicz, proboszcz w Dobrzykowie w latach  1838-1846. Sprowadzono  także z kościoła Norbertanek  w Płocku dwie barokowe stalle z XVIII wieku ,  z malowanymi scenami  z życia Maryi i Jezusa .

W 1841 r. przeprowadzono remont dzwonnicy i pobudowano parkan na cmentarzu procesyjnym. W okresie  powstania styczniowego , ówczesny proboszcz  – ks. Konrad Tałajewski   przewodniczył uroczystościom pochówku w zbiorowej mogile 19 powstańców styczniowych,  poległych  w czasie dwóch potyczek   : bitwy pod Kunkami (15 maja 1863 r.) oraz potyczki pod Ciechomicami  ( 20 lipca  1863 r. ). Wśród poległych , pochowanych na dobrzykowskim cmentarzu, znaleźli się m.in. ks. Rafał Staszakowski , kapelan powstańczy  z Łowicza i  Józef Łakiński z Poznańskiego , dowódca partii powstańczej. Zniszczony w trakcie II wojny światowej nagrobek na zbiorowej mogile powstańców styczniowych , został  odbudowany   i  poświęcony 15 maja  2010 r.  , w 147. rocznicę bitwy pod Kunkami. 

            W czasie I wojny światowej  parafia Dobrzyków organizowała wielokrotnie   kwestę na dożywianie najmłodszych  pod hasłem ,,Ratujcie dzieci ˮ  i subsydiowała   w Dobrzykowie  ochronkę,  z której w 1916 r.  korzystało na stałe 40 – 50 dzieci.

            23 kwietnia 1918 r. , żołnierze niemieccy,  pomimo protestu ówczesnego proboszcza – ks. Sylwestra Gałeckiego –   zarekwirowali trzy dzwony kościelne ( jeden z 1570  i dwa pozostałe  – z 1913 r.) , przedstawiające dużą wartość historyczną i sakralną.                   

W Polsce odrodzonej, staraniem ks. Władysława Wieczorka (proboszcza w Dobrzykowie w latach 1923-1926 )  i parafian , pobudowano   stylizowany na szlachecki dworek  budynek starej plebanii, dokończony przez ks. Stanisława Wypustka w 1927 r. W tym okresie parafia w Dobrzykowie liczyła około 5000 wiernych.

Tragicznym wydarzeniem było utonięcie ks. Stanisława Wypustka podczas kąpieli  w Wiśle 27 lipca 1932 r. Pogrzeb odbył  się 30 lipca w Dobrzykowie; nagrobek ufundowali seminaryjni koledzy  ks.  Wypustka.

W trakcie pracy duszpasterskiej ks. Władysława Duszczyka ( 1932-1940)   przeprowadzono kolejny  remont świątyni. W 1936 r.  położono nową blachę cynkową na dachu  i ufundowano staraniem parafian dzwon ,,Mariaˮ ( o wadze 300 kg) , zaś  30 marca 1937 r. poświęcono dzwon ,,Józefˮ (  200 kg ),  ufundowany przez dr. Zbigniewa Wojciechowskiego z Warszawy i jego rodziców : Marię i Józefa Wojciechowskich, nauczycieli  z Dobrzykowa.  Prężnie działały   stowarzyszenia katolickie i bractwa, m.in. Katolickie Stowarzyszenia Młodzieży  Męskiej i Żeńskiej, Katolickie Stowarzyszenie Kobiet, Stowarzyszenie Najświętszego Sakramentu, Krucjata Eucharystyczna, Bractwo Różańcowe , Zgromadzenie III Zakonu Św. Franciszka ,  10  kół misyjnych.

  Gorliwą posługę ks. Władysława Duszczyka  przerwało aresztowanie przez Niemców  26 sierpnia 1940 r.  4 maja 1942 r.   ks.  Duszczyk  zginął męczeńską śmiercią  w obozie zagłady w Dachau.

  Niemiecki okupant zajął dla potrzeb żandarmerii plebanię,  zarekwirował  dzwony,  dokonał rozbiórki dzwonnicy i kościelnego parkanu. Dach z blachy cynkowej na kościele i plebanii został podziurawiony od kul,  a  szyby w oknach –  powybijane. Zniszczono stacje Drogi Krzyżowej, uszkodzono organy,  zaginęła srebrna monstrancja, puszka do Najświętszego  Sakramentu , kilka chorągwi i szaty liturgiczne.   

Następca ks. Duszczyka na probostwie w Dobrzykowie, ks. Stanisław  Godlewski  (proboszcz  w latach 1945-1969 ) , włożył wiele wysiłku w uporządkowanie  kościoła  i  przywrócenie  budynkom parafialnym godnego wyglądu.  W 1945 r. odbudowano parkan wokół kościoła,  w kwietniu i maju 1947 r. wykonano w świątyni prace malarskie, na suficie umieszczono symbole religijne, odnowiono ołtarze i konfesjonały.

 23 lutego 1946 r. ,,wodniacyˮ z  Dobrzykowa :  Maksymilian i Lucjan Mierzejewscy, Wincenty Kolczyński oraz Tadeusz Wysokiński ufundowali dzwon ,,Lucjanˮ   (90 kg)  dla parafii .  Został on konsekrowany 20 kwietnia 1946 r.    przez ks. dr. Wacława Jezuska ,   razem z  drugim dzwonem o imieniu   ,,Stanisław ˮ .  

Po przejściu na emeryturę , ks. Stanisław Godlewski pozostał w parafii jako rezydent , służąc  do śmierci ( 24 luty 1974 r. )  pomocą następcy – ks. Eugeniuszowi Lubczyńskiemu .            O ,,świetlanej postaciˮ  ks. Godlewskiego , jego  ,,bezinteresowności , dużej kulturze duchowej i umiłowaniu służby Bożejˮ   wspomina w kronice parafialnej.  ks. Jan Gach. 

            W   latach 1970 – 1974, kiedy proboszczem parafii był ks. Eugeniusz Lubczyński,  przeprowadzono kolejny poważniejszy remont świątyni. Dokonano oszalowania budowli, pokrycia dachu, położenia nowej podłogi ,   sufitu i dębowych lamperii oraz podniesienia obiektu  o 75 cm  na nowym,  murowanym fundamencie. Odrestaurowano również  ołtarze, stalle i poddano konserwacji wyposażenie wnętrza.  Prace remontowe kontynuował następny proboszcz dobrzykowski – ks. Jan Gach. Zanotował on w kronice parafialnej , że   w trakcie remontu świątyni  zauważono, iż zachowały się  niektóre bale modrzewiowe   z  budowli z 1489 r.

            W okresie pracy duszpasterskiej ks. Zygmunta Karpa, proboszcza w Dobrzykowie w latach  1982-2010, dokonano wymiany pokrycia dachu  na świątyni  na blachę miedzianą ,przeprowadzono  renowację dwóch ołtarzy bocznych, remont dzwonnicy, położono chodniki z kostki brukowej na cmentarzu  parafialnym.

            7 sierpnia 1992 r. , na skutek  zuchwałej kradzieży,   zaginęły  ze  świątyni wykonane ze srebra, pozłacane siedemnastowieczne korony znad wizerunku Matki Bożej Dobrzykowskiej i Dzieciątka  w ołtarzu głównym  oraz część cennych wotów i  przedmiotów liturgicznych , m.in. 2 pozłacane kielichy, puszka do komunii, przybory do chrztu ,  kadzielnica.  Nowe korony,    zamówione  przez  ks. Z. Karpa ,  wykonała firma ,,Argentumˮ z Koszelówki ,  6 tygodni później. 

            Radosnym wydarzeniem  z życia religijnego była peregrynacja  wizerunku Jezusa Miłosiernego ,, Jezu, ufam Tobieˮ   w październiku 1992 r. oraz uczestnictwo parafian w dekanalnym  powitaniu Figury  Matki Bożej Fatimskiej 5 lipca 1996 r. Uroczystym nabożeństwom z tej okazji   przewodniczył bp Roman Marcinkowski.

             Reprezentacja parafian z Dobrzykowa brała udział , wspólnie z ks. proboszczem Zygmuntem  Karpem, w spotkaniach z Ojcem Świętym  w trakcie Jego pielgrzymek do Ojczyzny , podczas nabożeństw ,  m.in. w Płocku ( 7 czerwca 1991 r.) i w Łowiczu  ( 14 czerwca 1999 r.) .

            17 marca 2004 r. uczestnicząca w audiencji generalnej na placu św. Piotra w Rzymie  grupa judoków z Dobrzykowa spotkała się z Janem Pawłem II i wręczyła Ojcu Świętemu pamiątkową statuetkę z dedykacją.   

            W okresie pracy duszpasterskiej ks. Marka Mizerskiego (2010-2016 ), zainstalowano  w świątyni elektryczne ogrzewanie,  zakupiono ławki, obrusy i szaty liturgiczne,  przeprowadzono prace  remontowe w  plebanii, położono chodniki na cmentarzu parafialnym.

            29  maja 2016 r.  parafianie  witali kopię cudownego obrazu  Jasnogórskiej Pani.  Wizerunek Czarnej Madonny  gościł  w świątyni przez dobę , gromadząc podczas nabożeństw ponad 1000 wiernych. Mszy Św. inaugurującej dobę nawiedzenia kopii obrazu  Jasnogórskiej Pani przewodniczył biskup płocki Piotr Libera.  

            Piękny  wygląd  zewnętrzny dobrzykowskiej świątyni przywrócono dzięki pracom renowacyjnym w 2020 roku , staraniem ks. proboszcza Jarosława Ferenca oraz parafian. W latach 2017-2019 wykonano też nowe   ogrodzenie świątyni oraz położono chodnik z płyt granitowych.  Obecnie planowany jest  kolejny etap prac remontowych – renowacja wnętrza obiektu.

II.   Wyposażenie   świątyni

            Budowla reprezentuje architekturę drewnianą, z tradycyjnym planem jednonawowej świątyni i węższym, wydłużonym prezbiterium, należąc do najpiękniejszych zabytków sztuki sakralnej na Mazowszu. Jej wyposażenie stanowi wiele cennych zabytków renesansowo- barokowych.

            Wśród pięciu  ołtarzy,  najcenniejszym dla wiernych  jest ołtarz główny, z bogatą akantową dekoracją, pochodzący  z początków XVIII w. i   doznającym szczególnej czci od wiernych obrazem Matki Bożej z  Dzieciątkiem, namalowanym na desce, z koronami i wotami dziękczynnymi  w polu głównym.  Pochodzący z pierwszej połowy  XVII w.  Wizerunek Dobrzykowskiej Pani  od wieków  stanowił cel wędrówek pątników z okolicznych parafii na czterdziestogodzinne nabożeństwo odpustowe w uroczystość Zesłania Ducha Świętego.  Za jego sprawą  spływały  na pątników obfite łaski, m.in. uzdrowienia, co  było skrupulatnie dokumentowane w Księgach  cudów i łask .  Obecność ( już od 1623 r.),    dobrzykowskiej Liber miraculorum  poświadcza w 1890 r. sprawozdawca z wizytacji pasterskiej metropolity  warszawskiego  – abpa Wincentego Popiela: 

 Obraz  Matki Boskiej w wielkim ołtarzu mały , z Dzieciątkiem Jezus, cudownymi  łaskami wsławiony ; dużo do niego okoliczni mieszkańcy mają nabożeństwa , jak to wskazują wota i liber miraculorum  od r. 1623 do 1849 r.  utrzymywany,  gdzie wiele notują współcześni proboszczowie cudownych uzdrowień za protekcją Matki Bożej Dobrzykowskiej  otrzymanych.

            Jak ustalił ks. prof. Michał Marian Grzybowski,   w latach    1677 – 1773  zanotowano w dwóch księgach 74 opisy  doznanych przez wiernych cudów i łask. W okresie międzywojennym wspomniane księgi zostały  przekazane przez ks. Stanisława Wypustka biskupowi  Kazimierzowi  Ruszkiewiczowi na wystawę maryjną do Warszawy  i  nigdy nie powróciły już do Dobrzykowa.

            Kult   Matki Bożej w parafii Dobrzyków poświadczają też dwie pieśni : Dokąd się udać…  i Gwiazdo zaranna…, skomponowane  w 1775 r. przez J.P. Józefa Jachnowskiego z Gulczewa .  O żywotności kultu Dobrzykowskiej Pani   świadczą  piękne pieśni na odsłonięcie i zasłonięcie obrazu, które przetrwały dzięki wierze przekazywanej przez przodków i poszanowaniu tradycji przez mieszkańców parafii.  

              Na zasuwie  obrazu Matki Bożej z Dzieciątkiem znajduje się przemalowany obraz Św. Anny Samotrzeć z pierwszej połowy XIX w. Na predelii, po obu stonach tabernakulum, widnieją  namalowane klęczące  anioły .     

             Z czterech bocznych ołtarzy  najstarszym jest ołtarz Przemienienia Pańskiego z I połowy XVII w.,  z rzeźbioną półpostacią Boga – Ojca w nastawie  oraz  rzeźbami  zakonnika i zakonnicy po bokach. W zwieńczeniu znajdują się rzeźby czterech aniołów i Św.  Michała Archanioła. Możliwe, iż wspomniany ołtarz został   przeniesiony z dawnego kościoła w Ciechomicach, co sugerował  w kronice parafialnej ks. Jan Gach.

            Kolejny ołtarz boczny, z obrazem Św. Barbary w polu głównym,  pochodzi z pierwszej połowy XVIII w. Św. Barbara , patronka  trudnej pracy , min. górników , marynarzy, rybaków, flisaków odbierała cześć w Dobrzykowie od początków istnienia parafii.  W zwieńczeniu  ołtarza znajduje się  Pietá, zaś po bokach – rzeźby:  Św. Katarzyny i  zapewne Św.  Małgorzaty. O ołtarzu tym wspomina sprawozdawca z wizytacji w 1775 r.

            Dwa pozostałe  ołtarze boczne , w stylu barokowym , pochodzące również z XVIII w., zawierają w polu głównym obraz Św. Stanisława Bpa i Męczennika ( dar Andrzeja Klemensa Nurkowskiego  i Pauliny  z Zalewskich Nurkowskiej z 1847 r. ) i Chrystusa Ukrzyżowanego (namalowany przez Elonara Dembowskiego, emigranta w Czerne  w 1853 r.). W zwieńczeniu usytuowane są obrazy : Św. Walentego ( Antoniego ?)  i Św. Rocha.

            Do interesujących  zabytków sakralnych należy późnorenesansowa ambona z końca XVI w., ozdobiona w płycinach kosza gotyckimi figurkami świętych , z charakterystycznymi wnęczkami w kształcie  litery ,,T’’(uzupełniona w XVIII w. o lambrekin baldachimu i uszaki) oraz pochodząca z tego samego okresu meluzyna w formie głowy jelenia na kartuszu, zdobiąca chór. Z  wyposażenia świątyni  warto wspomnieć  o barokowych krzyżach (ołtarzowych i procesyjnym), piaskowcowej chrzcielnicy z XVI w. oraz pozłacanej monstrancji . Z dawnego wyposażenia świątyni warto wspomnieć o barokowym portrecie trumiennym nieznanej kobiety, obecnie w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Płocku.

W zewnętrznych ścianach zakrystii przyciągają uwagę trzy tablice epitafijne. Pierwsza z nich, wykonana z ciemnego marmuru, jest poświęcona pamięci Teodora Dembowskiego,  właściciela  pałacu w Tokarach, prefekta gostynińskiego, radcy departamentu warszawskiego, senatora i kasztelana  Królestwa Polskiego, zm. w Warszawie 11 kwietnia  1824 r. Została ufundowana przez siostrę – Eleonorę z Dembowskich Wodzicką.

 Kolejna, z piaskowca, przypomina Teklę z Glińskich Zakrzewską, zm. w 1842 r.,   żonę  Błażeja Walentego  Zakrzewskiego, herbu Pomian, dziedzica dóbr  Strzemeszno.   

Ostatnie epitafium , z białego marmuru, z herbem Jelita, zostało poświęcona zm. w 1855 r. Teodorowi Sariuszowi Dembowskiemu.

III.  Inne obiekty o charakterze sakralnym  i historycznym

 na terenie parafii

            Na terenie cmentarza przykościelnego znajduje się zabytkowa kapliczka , murowana i otynkowana.  W 1775 r. sprawozdawca z wizytacji  pasterskiej wspominał , że ,,gdy konkurs ludzi przychodzących na uroczystości z odpustem zwykle w starym kościele pomieścić się nie mógł , w tej kapliczce dla owego ludu zgromadzonego,  na cmentarzu zostającego , msze ss. odprawiano ˮ. Zwyczaj ten był kontynuowany jeszcze w XX w.  Każdego roku  przy kapliczce następuje zakończenie  procesji  w uroczystość  Bożego Ciała.

            Obokzabytkowej plebanii, mieści się niewielka  kapliczka  z figurką  Św. Jana Nepomucena,  patrona dobrej spowiedzi ,   orędownika podczas powodzi. W czasie okupacji Niemcy rozebrali kapliczkę, w której usytuowana była  rzeźba, a  figurkę wrzucili do znajdującego się niedaleko kościoła stawu. Kapliczka została odbudowana z dobrowolnych ofiar parafian w lipcu 1945 r.

Kolejna figurka Św. Jana Nepomucen usytuowana jest nad brzegiem Wisły,  na granicy Dobrzykowa i Jordanowa,   w miejscu  dawnej przystani rzecznej. Pochodzi przypuszczalnie z XIX w.  W pobliżu figurki znajduje się krzyż  wodniacki , ufundowany w 1933 r.  przez miejscowych ,,wodniakówˮ : Wincentego Kolczyńskiego, Dionizego Wierzbickiego i Franciszka Wysokińskiego. Pierwotnie krzyż znajdował się obok posesji Państwa Wierzbickich.  Został  odrestaurowany w 2018 r. dzięki  Stowarzyszeniu ,,Przystań 624ˮ i  poświęcony 29 lipca 2018 r. przez ks. Jarosława Ferenca. 

            Od zachodniej strony kościoła, tuż przy bramie wejściowej,  dostrzec można  figurkę Matki Bożej, ufundowaną  w 1956 r. przez Annę Dubielak – mamę Władysława  Dubielaka  ,    Żołnierza Niezłomnego , straconego przez komunistyczny aparat represji  27 października  1955 r.   w  rakowieckim więzieniu. 

Podporucznik Władysław Dubielak ( 1924 – 1955),  ps. ,,Myśliwy” , absolwent przedwojennej Szkoły Powszechnej w Dobrzykowie i uczeń płockiej ,,Małachowianki”, ochotnik podczas obrony lewego brzegu Wisły między Radziwiem a Dobrzykowem we wrześniu 1939 r.,  żołnierz Polskiego Związku   Powstańczego , dowódca oddziału  Armii Krajowej w  czasie  okupacji hitlerowskiej, organizator Ruchu Oporu Armii Krajowej  w dawnym powiecie gostynińskim,  był przedostatnią ofiarą systemu stalinowskiego.   

Na figurce widnieje   napis:

Pocieszycielko strapionych, módl się za nami

Poniżej, na tablicy z czarnego marmuru, znajdują się słowa:

Ś.P.

Żołnierzom Armii Krajowej,

straconym przez gestapo i UB

w latach 1942-1956

Z boku, ku prawej stronie , odczytać można inicjały fundatorki : ,,AD ˮ( Anna Dubielak ).

Poruszając się od świątyni w kierunku północno – zachodnim, przy drodze wojewódzkiej  nr 575, natrafimy na kapliczkę z figurą Najświętszego Serca Jezusa,  ufundowaną w 1946 r. jako dziękczynną ofiarę parafian za ocalenie kościoła w czasie II wojny światowej.

            Interesującą  budowlą sakralną na terenie parafii Dobrzyków , mającą swą szczególną historię, jest kapliczka  z obrazem Matki Bożej w Małych Górach. Tu najprawdopodobniej rozpoczął się kult Matki Bożej Dobrzykowskiej.  Do II wojny światowej istniała  w tym miejscu kapliczka z drzewa modrzewiowego, na dębowych przyciesiach, o  wymiarach  10  x 7  x 5 m,  pokryta gontem, z wieżyczką i sygnaturką pośrodku,  zbudowana przez pustelnika w  1720 r.  W domku, przy kaplicy, mieszkał człowiek, który się nią opiekował. Wewnątrz budowli znajdowało się źródełko, z którego woda, według opinii wiernych, posiadała cudowną moc. W niewielkim zabytkowym ołtarzyku mieścił się obraz Matki Bożej , namalowany na desce. Przed II wojną światową pielęgnowany był zwyczaj, iż do kapliczki  udawali się parafianie i  pątnicy z Czermna, Gąbina, Radziwia, Płocka, Imielnicy na zakończenie trzydniowych uroczystości odpustowych.

            W czasie II wojny światowej  kapliczka została zniszczona przez niemieckiego okupanta  a obraz   udało się parafianom ukryć.  W 1945 r. ks. Stanisław Godlewski umieścił wizerunek Maryi w poświęconym baraku, który postawiono w miejscu, gdzie znajdowała się kapliczka.

Parafianie samorzutnie zaczęli odbudowywać kapliczkę, jednak prace w 1959 r. wstrzymały  komunistyczne władze.  Zezwolenie na ukończenie budowli uzyskano dopiero 15 sierpnia 1975 r. Zaprojektował ją inż.  Henryk Sęczykowski z Warszawy. Uroczystego poświęcenia odbudowanej kapliczki ku czci Maryi , Matki Kościoła, dokonał 17 października 1976 r.   ordynariusz diecezji płockiej –  bp Bogdan Sikorski. 

Pierwsza  uroczysta  powojenna procesja do kapliczki w Małych Górach   miała miejsce 31 maja 1977 r. , w trzeci dzień uroczystości odpustowych w Dobrzykowie.  Jak zanotował w kronice  ks. Jan Gach , ,, czoło procesji było przy kaplicy, a koniec   pochodu schodził z szosy prowadzącej do Gąbina. (…) Była to manifestacja uczuć religijnych, radość i zadowolenie z nawiązania do tradycji sprzed II wojny światowejˮ.

,,Najmłodszą ˮ  budowlą sakralną jest kaplica katechetyczna w Nowym Grabiu  , usytuowana naprzeciwko budynku Szkoły Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Obiekt został zbudowany dla potrzeb katechizacji dzieci w latach osiemdziesiątych XX w.    , w czasie pracy duszpasterskiej ks. Zygmunta Karpa i poświecony przez bpa Romana Marcinkowskiego  w dniu  26 października 1986 r.

IV.  Cmentarz Parafialny

            W odległości około 500 m  od świątyni, przy drodze wojewódzkiej   nr 575  Płock  –    Kamion,  znajduje się Cmentarz Parafialny. Najstarsze zachowane  nagrobki pochodzą z XIX wieku.  Cmentarz  jest miejscem spoczynku trzech  proboszczów tej parafii: ks. Konrada Tałajewskiego, zm. w 1880 r. , ks. Stanisława Wypustka, zm. 27 lipca 1932 r.  oraz ks. Stanisława Godlewskiego,  zm. 24 lutego 1974  r.

            Nekropolia jest  również Miejscem Pamięci Narodowej. Tu , w trzech zbiorowych kwaterach, spoczywa 319 żołnierzy,  poległych w dniach 12- 15 września 1939 r. , w czasie obrony lewego brzegu Wisły. Na tablicy pamiątkowej z piaskowca odczytać można napis:

Tu spoczywają prochy 306 obrońców ojczyzny,

            poległych w walce    z   hitlerowskim najeźdźcą

          w     dniach  od 12 do 13 września 1939 r.

            Poniżej, po prawej i lewej stronie   umieszczone są tablice z nazwiskami 102 zidentyfikowanych obrońców. Są to żołnierze 19. Pułku Piechoty Odsieczy Lwowa,  59. Pułku Piechoty Wielkopolskiej z Inowrocławia oraz 61.  Pułku Piechoty z Bydgoszczy. Pozostali pochowani – to Żołnierze Nieznani.  Patronat społeczny nad mogiłami sprawują uczniowie Szkoły Podstawowej im. Obrońców Dobrzykowa z 1939 r. w Dobrzykowie.

             17 września 2017 r.  odbył się pochówek 13 obrońców Września,  którzy pierwotnie spoczywali  w zbiorowej mogile,  poza kwaterami żołnierskimi. Wśród nich był ppor. Florian Ewertowski  z 59. Pułku Piechoty Wielkopolskiej oraz trzech kolejarzy.     

            Niedaleko grobów żołnierskich odnaleźć można kamienny pomnik, w którym pochowanych zostało czterech studentów z Torunia, rozstrzelanych przez Niemców we wrześniu 1939 r.   Na tablicy głównej znajduje się napis:

Tu spoczywają studenci:

Mieczysław Machometa z Torunia i Jego trzech kolegów,

rozstrzelanych przez hitlerowców w Dobrzykowie we wrześniu 1939r.

Część Ich Pamięci 

Obok grobów żołnierskich z okresu II wojny światowejna cmentarzu w Dobrzykowie spoczywa w zbiorowej mogile 19 powstańców styczniowych , poległych w bitwach –  pod Kunkami ( 15 maja 1863 r.) i  Ciechomicami (20 lipca 1863 r.).  Są to : Walenty Kozłowski – kucharz z Warszawy, Ludwik Borkowski – ślusarz z Włocławka, Ignacy Malinowski  – pocztylion z Gąbina, Strzyżewski – fornal z Sannik, Marceli Strzyckowski- lat 22, z Sannik,  Józef Łakiński – lat 31 ,  dowódca, agronom z Poznańskiego, Piekarski- czeladnik z Płocka, Konrad Szczepański  oraz  ks. Rafał Staszakowski – lat 38,  bernardyn z Łowicza, zabity przez Moskali w chwili szafowania sakramentów, Józef Michał Fechner- lat 23, Karol Chodorowicz – lat 33, Józef Dołek – lat 20 ( z Wiskienicy, pow. łowicki), Teofil Jan Wiorogórski – lat 17 ( z Wyszogrodu). Nazwisk pozostałych 6 powstańców nie udało się ustalić.  Najmłodszym z pochowanych  powstańców był wyszogrodzianin Teofil Wiorogórski, syn lekarza. Ocalały fragment  ufundowanego  przez rodziców nagrobka  (przechowany podczas  II wojny światowej i w okresie PRL-u  przez Emiliana Wójcika z Zaździerza ) ,  z napisem:     

Rodzice

Teofila Wiorogórskiego

zmarłego  20 lipca  1863

Ten pomnik stawiają.

Pokój  Jego duszy

stał się dla miłośników historii z Dobrzykowa i okolic inspiracją do odbudowy pomnika powstańców styczniowych.   Autorem projektu pomnika jest ks. Grzegorz Mierzejewski, wykonawcą – firma Wojciecha Podstawki z Dobrzykowa i Włodzimierza Zalewskiego  z Troszyna. Poświęcenia zrekonstruowanego nagrobka dokonał  15 maja 2010 r.  ks. kan. Zygmunt Karp. 

  V.    Dobrzykowscy proboszczowie

Dostępne źródła pozwoliły ustalić następujących dobrzykowskich proboszczów :

1. Ks. Jan Urbanowicz , wyświęcony w 1738 r., proboszcz parafii Dobrzyków i administrator Ciechomic . Zmarł w 1742 r.

2. Ks. Łukasz Czerwicki , występuje w źródłach jako proboszcz parafii Dobrzyków  bezpośrednio po ks. Urbanowiczu . Nieznany okres duszpasterzowania.

3. Ks. Paweł Karpiński , występuje po ks. Czerwickim, zm. w 1759 r. 

 4.  Ks. Jan Gilewicz (ur. 1721r.  zm.  1787r. ), probostwo w Dobrzykowie objął 21 lutego 1759 r. Za jego duszpasterzowania zbudowano obecny budynek świątyni, fundacji  Józefa Sołłohuba.

5. Ks. bp Konstanty Plejewski , kolejny  proboszcz  dobrzykowski, od 1824 r.  biskup lengoneński,  sufragan i archidiakon diecezji płockiej , W jego  imieniu duszpasterstwo w Dobrzykowie prowadzili wikariusze. Zm.  23 lutego 1838r. we dworze Łazów, położonym  przy trasie  Płock -Warszawa . Nabożeństwo żałobne w Dobrzykowie odbyło się 5 marca 1838 r., a w katedrze płockiej – 6 marca 1838 r. Nagrobek bpa Konstantego  Plejewskiego znajduje się w katedrze płockiej.

6. Ks. Józef  Mętlewicz ( 1808-1858), pijar , profesor Akademii Duchownej,  kanonik honorowy kaliski, pełnił obowiązki proboszcza w Dobrzykowie od  1838 r. do  1846 r. Troszczył się o stan  świątyni  i budynków gospodarczych.  W  1846 r. objął obowiązki proboszcza i dziekana w Łęczycy .

 7. Ks. Konrad Tałajewski, wikariusz ks. Mętlewicza i jego następca    na probostwie w Dobrzykowie. Organizował pogrzeb powstańców styczniowych na cmentarzu w Dobrzykowie i  sporządził akty zgonu powstańców.  Zmarł w marcu 1880 r. , w wieku 74 lat , w 50 roku kapłaństwa.  Pochowany na cmentarzu w Dobrzykowie.  Jak donosiła ,,Gazeta Warszawskaˮ  (1880, nr 79 )  , podczas pogrzebu ks. Tałajewskiego, 26 marca 1880 r. , gdy kondukt posuwający się  w stronę cmentarza wszedł na most , zbudowany na rowie odpływowym,  ,,nagle  most załamuje się , ludzie obalając się trumnę z rąk puszczają , ta rozbija się i zwłoki z niej wypadają. Można sobie wyobrazić przykre wrażenie , jakie sprawił ten wypadek w całej parafiiˮ.

8. Ks. Celestyn Pawłowski ( 1844 -1919),  absolwent  Seminarium św. Jana  w Warszawie, wyświęcony na kapłana w 1867r.    Objął parafię w Dobrzykowie w 1880 r.  po ks. Konradzie Tałajewskim i  duszpasterzował  do 1912 r.  Z  powoduchoroby zrezygnował z probostwa w Dobrzykowie  i osiadł jako rezydent w Radzikach ( dekanat rypiński ), gdzie  zmarł  13 sierpnia 1919 r.,  w 75 roku życia i 52 roku kapłaństwa.

9. Ks. Sylwester Gałecki , objął beneficjum w  Dobrzykowie w 1912 r.Tu przeżył I wojnę światową, organizując ochronkę dla dzieci i  pomoc dla parafian.  Duszpasterzował do 1923 r.   Zmarł  26 lutego 1923 r. , w wieku 48 lat.   

10. Ks. Władysław Wieczorek,  proboszcz w Dobrzykowie w latach 1923-1926. duszpasterz w Dobrzykowie w latach 1922-1926. Pobudował piękną architektonicznie plebanię , o czym wspominał  sprawozdawca z wizytacji parafii  w 1927r. : ,,plebania nowa, murowana , pobudowana przez ks. Wieczorka, dokończona przez ks. Wypustkaˮ.  W 1926 r. ks. W. Wieczorek objął parafię w Zycku. 

11. Ks. Stanisław Wypustek,  proboszcz w Dobrzykowie w latach 1926-1932. Zapamiętano go jako bardzo dobrego gospodarza parafii i świetnego pływaka.  Utonął podczas kąpieli w Wiśle 27 lipca 1932 r., zwłoki odnaleziono następnego dnia pod Duninowem. Pochowany na na cmentarzu w Dobrzykowie 30 lipca 1932 r. 

12. Ks. Władysław  Duszczyk  , ur. 22 grudnia 1884r. w Strzelcach k. Gostynina,  proboszcz parafii w Dobrzykowie od 24 października 1932 r. , poprzednio proboszcz w Szczawinie. Zanim został kapłanem ( Seminarium Duchowne  w Żytomierzu, wyświęcony w 1910 r.) , ukończył Seminarium Nauczycielskie w Łęczycy.  Ofiarny duszpasterz i bardzo dobry  gospodarz. Za jego  duszpasterzowania działało w parafii wiele bractw religijnych  i stowarzyszeń. Nieustannie prowadził prace renowacyjne w świątyni , kaplicach, ożywił życie religijne , utworzył bibliotekę parafialną, prowadził kronikę . Aresztowany 26 sierpnia 1940 r., przewieziony do Gostynina, potem do Szczeglina . Od 29 sierpnia 1940 roku  przebywał w obozie w Sachsenhausen , od 14 grudnia 1940 r. w obozie zagłady w Dachau. Zagazowany 4 maja 1942 r.

13. Ks. Stanisław Godlewski – objął parafię w Dobrzykowie 20 kwietnia 1945 r., przeszedł na emeryturę 30 sierpnia 1969 r. i pozostał jako rezydent w Dobrzykowie. Długoletni duszpasterz, organizował  życie religijne wiernych w okresie powojennym, doświadczył prześladowania ze strony  władz komunistycznych .  Jego praca jest opisana szczegółowo w kronice parafialnej . Zmarł 24 lutego 1974 r.  Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Dobrzykowie.

14. Ks. kan. Eugeniusz Lubczyński  (1928-2015),  proboszcz parafii w Dobrzykowie w latach 1969- 1974.  W okresie jego pracy duszpasterskiej dokonano generalnego remontu świątyni. Nominowany następnie na proboszcza w Pniewie.  W 1997 r. przeszedł na emeryturę.

15. Ks. Jan Gach ( 1923-2000), objął parafię w Dobrzykowie 7 kwietnia 1974 r.  i duszpasterzował do 1979 r. , po czym przeszedł na probostwo do Raciąża. Za jego duszpasterzowania sfinalizowano odbudowę kapliczki  ku czci Najświętszej Marii Panny w Małych  Górach .  Swoją pracę duszpasterską  dokumentował w kronice parafialnej.    Pochowany  na cmentarzu parafialnym w Raciążu.

16. Ks. prał. Jerzy Niestępski  ur. 1 lipca 1937r. w Chodakowie . Proboszcz  dobrzykowskiej parafii w latach 1979 – 1982. Po zakończeniu pracy w Dobrzykowie pełnił funkcję proboszcza parafii Św. Marcina w Gostyninie i dziekana gostynińskiego. Zm.  4 stycznia 2018 r.  Pochowany na cmentarzu parafialnym w Gostyninie.  

17. Ks. kan. Zygmunt Marian Karp – długoletni proboszcz parafii w Dobrzykowie w latach 1982-2010 , katecheta w Szkole  Podstawowej i Gimnazjum w Dobrzykowie ,  budowniczy kaplicy  w  Nowym Grabiu. W okresie jego duszpasterzowania m.in. zmieniono dach na  świątyni parafialnej,  odrestaurowano dzwonnicę i ołtarze boczne w świątyni, odbyła się peregrynacja  obrazu Matki Bożej Częstochowskiej i Jezusa Miłosiernego po  rodzinach, odrestaurowano pomnik powstańców styczniowych, odbywało się wiele ważnych uroczystości patriotyczno-religijnych,  nauczyciele i wychowawcy  corocznie pielgrzymowali na Jasną Górę. Po powodzi w 2010 r. ks. kan. Zygmunt Karp  odszedł na emeryturę .

18. Ks. Marek Mikołaj Mizerski – duszpasterz parafiiDobrzyków w okresie 01.09. 2010- 30 lipca 2016 , katecheta Gimnazjum w Dobrzykowie.  W czasie jego pracy duszpasterskiej m.in. wyremontowano plebanię, zainstalowano ogrzewanie w świątyni, zakupiono nowe ławki do świątyni, przeznaczone  dla dzieci , położono chodnik na cmentarzu parafialnym, przeprowadzono niezbędną wycinkę  drzew na cmentarzu , posadzono nowe krzewy, zainstalowano zniczomat,  zakupiono baldachim, nowe szaty liturgiczne , obrusy ,dywany. W maju  2016 r. w parafii gościła kopia  cudownego obrazu Jasnogórskiej  Pani.

19. Ks. Jarosław Ferenc – proboszcz parafii od 1 sierpnia 2016 r., inicjator  ostatnich prac renowacyjnych i remontowych  w  świątyni   oraz budowy ogrodzenia i chodników wokół świątyni.

                                                                                Bogumiła Zalewska-Opasińska

ŹRÓDŁA :

I .  Archiwalia

Archiwum  Diecezjalne w Płocku

Akta  Parafii Dobrzyków z lat 1838-1919, sygn. 50.

Rozporządzenia władz kościelnych 1913-1923, sygn. 3.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie

  BU  0180/106 t.1, k. 1-7; k. 20-39; 943/33 , k. 1-284; 943/34 , k. 40-69.

Archiwum  Państwowe w Płocku

Akta gminy Dobrzyków , sygn.125.  

Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej  Dobrzyków, sygn.207.

Archiwum Parafii Dobrzyków

Kronika  Kościoła Parafialnego w Dobrzykowie z lat 1932 – 1979.

Kronika Kościoła Parafialnego w Dobrzykowie. Kapliczka w Górkach Dobrzykowskich.

Stan inwentarza kościelnego w parafii Dobrzyków z dn. 15 .05. 1945 r. , oprac. ks. Stanisław Godlewski.

Archiwum   Urzędu Miasta i Gminy Gąbin

Akta stanu cywilnego  w Dobrzykowie. Księga aktów zgonu z lat 1916-1926.

II. Źródła drukowane i opracowania

Diecezja płocka,Płock  1978.

Dziennik Urzędowy Guberni Mazowieckiej 1841 , nr 219.

Grzybowski M. M., Materiały do dziejów Ziemi Płockiej,t.11, Ziemia gostynińska, Płock 2000. .

Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, Warszawa 1977.

Jezusek W., Ks. Władysław Duszczyk ,  proboszcz parafii Dobrzyków, ,,Miesięcznik Pasterski Płockiˮ 1949, nr 3.

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t.10.  Dawne województwo warszawskie,  red. I. Galicka i H. Sygietyńska , zeszyt 3. Dawny powiat gostyniński, Warszawa 1975. 

Kościoły Diecezji Płockiej, Bydgoszcz 2014.

Stare drewniane kościoły diecezji płockiej , Płock 1999.

Szczepański J., Dzieje Gąbina i okolic , Gąbin – Pułtusk 2013.

Zalewska – Opasińska B., Duszczyk  Władysław (1884-1942), proboszcz parafii pw. św. Stanisława Biskupa  Męczennika, [w: ]  Gostyniński słownik biograficzny, red. B.Konarska-Pabiniak, Gostynin 2017.

Zalewska – Opasińska B., Łakiński Józef ( 1832-1863), dowódca oddziału w powstaniu 1863 r., [w:] Gostyniński słownik biograficzny,  op.cit.

Zalewska – Opasińska B., Podporucznik  Władysław Dubielak – Żołnierz Niezłomny z powiatu gostynińskiego, stracony w rakowieckim więzieniu , ,,Niepodległość i Pamięć ˮ 2017, nr 4.

Zalewska – Opasińska B. , Walki Wojska Polskiego we wrześniu 1939 roku w Dobrzykowie i okolicy , ,,Notatki Płockie ˮ 2011, nr 1.

Żebrowski T. , Kościół (X-XIII w.),[w:] Dzieje Mazowsza, t.1,  red. H. Samsonowicz, Pułtusk 2006.

III. Źródła internetowe

https://archiwumplock.pl/wp-content/uploads/2019/08/w.-goralski-organizacja-sieci-dekanalnej-w-diecezji-plockiej-1.pdf , [dostęp :13 stycznia 2020 r.].

https ://dzieje.pl/aktualnosci/ w-dobrzykowie -pochowano- szczatki -zołnierzy- – kolejarzy -poległych-w -1939 r., [ dostęp: 27.07.2019 r.].

https://ipn.gov.pl/pl/upamietnianie/biezaca-dzialalnosc-biu/42080,Uroczysty-pogrzeb-obroncow-Dobrzykowa-dobrzykow-17-wrzesnia-2017. html,  [ dostęp: 30. 07. 2019 r.].

https://to.com.pl/parciaki-pozegnali-proboszcza-eugeniusza-lubczynskiego/ar/8958151, [dostęp :9 stycznia 2021 r.].

IV. Prasa

Echa utonięcia ks. prob. Wypustka z Dobrzykowa , ,,Dziennik Płocki ˮ1932, nr 165.

,,Gazeta Świąteczna ˮ 1919, nr 36.

,,Gazeta Warszawskaˮ 1826 -1890.

,,Goniec  Poranny ˮ 1916, nr 78.

,,Dziennik   Warszawskiˮ 1855.

 ,,Kurier Warszawski ˮ 1838 – 1880.

,,Miesięcznik Pasterski Płockiˮ 1927- 1936 ;1949.

Opaliński T., Blisko ludzi, ,,Niedzielaˮ. Edycja Płocka 2008, nr 47.

Wizyta kanoniczna kościołów w dekanatach : warszawskim, sochaczewskim i gostyńskim , ,,Przegląd Katolicki ˮ 1890, nr 45.